بررسی رابطه زمانی خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی در حوزه آبریز کرخه

خشکسالی از جمله بلایای طبیعی است که به‌شدت تحت تأثیر نوسانات اقلیمی است و مجموعه‏ای از مشکلات پیچیده را در بخش‏های مختلف ایجاد می‏کند. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطۀ زمانی خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی در حوضۀ آبریز کرخه است. برای رسیدن به این هدف، از آمار 26 ایستگاه باران‏‏سنج و هشت ایستگاه هیدرومتری استفاده شد. در بخشی از تحقیق برای آگاهی از تأخیر جریان‏ها نسبت به بارش‏ها در حالت واقعی، ضریب همبستگی پیرسون بین بارش و دبی جریان با تأخیرهای زمانی مختلف محاسبه شد. سپس دو شاخص بارش استانداردشده (SPI) و شاخص خشکسالی جریانات رودخانه‏ای (SDI) به‏ترتیب برای ارزیابی خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی انتخاب شدند. مقادیر شاخص‏ها در گام زمانی کوتاه‌مدت (یک‌ماهه و سه‌ماهه)، میان‏مدت (شش‌ماهه) و بلندمدت (12‌ماهه) در نرم‌افزار DrinC محاسبه شد. همچنین ضریب همبستگی بین دو شاخص SPI و SDI در کل حوضه و دو زیر‌حوضۀ قره‏سو و گاماسیاب بررسی شد. نتایج نشان داد بین ضریب همبستگی بارش‌ـ دبی جریان و دو شاخص SPI-SDI در چهار گام زمانی رابطۀ مستقیم و معنا‏داری در سطح 99 درصد وجود دارد. هر چند در هر چهار گام زمانی (کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت) ضریب همبستگی از سطح معنا‏داری برخوردار است؛ مقدار ضریب همبستگی در حالت بدون تأخیر زمانی نسبت به سایر موارد با تأخیر زمانی بیشتر است. بنابراین، می‏توان نتیجه گرفت که خشکسالی هیدرولوژیکی با تأخیر زمانی خیلی کوتاه در حوضۀ آبریز کرخه پس از خشکسالی هواشناسی رخ می‏دهد. همچنین به‏دلیل همسویی ضرایب همبستگی و عدم تأخیر زمانی در هر دو حالت، دو شاخص یادشده به‌خوبی شرایط خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی را نشان می‏دهند.